«Έχει απομείνει στο άδυτο του Απόλλωνα ένα μυστήριο που μας υπερβαίνει…»
Γ. Σεφέρης, Δελφοί, στο Δοκιμές
Η καίρια συμβολή του «αψευδέστατου» και «λαμπρότατου» δελφικού μαντείου στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι του αρχαίου ελληνικού κόσμου για περισσότερο από χίλια έτη είχε ως αποτέλεσμα την καθιέρωση του στη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας ως έναν από τόπους όπου θεμελιώθηκαν τα ανθρωπιστικά ιδεώδη τα οποία διακρίνουν το ευρωπαϊκό πνεύμα.
Οι Δελφοί από τον 8ο π.Χ. αι. έλαβαν καθοριστικό ρόλο μέσω της χρησμοδοσίας στην ίδρυση των ελληνικών αποικιών σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και κατά συνέπεια στην εξάπλωση των κατακτήσεων του ελληνικού πολιτισμού στη Δύση, με σημαντικότερη τη διάδοση του ελληνικού αλφαβήτου. Παράλληλα, το μαντείο συνέδραμε τις ελληνικές πόλεις – κράτη στη λήψη κομβικής σημασίας αποφάσεων για την επιβίωση και την ευδοκίμησή τους, όπως τη μετάβαση του πολιτεύματος σε πιο δημοκρατικές μορφές, την επικύρωση θεσμών σχετικά με την ανάληψη ευθύνης από την κοινότητα, την κήρυξη πολέμων, την επιβολή ειρήνης, την εισαγωγή των νέων λατρειών κα. Η καθιέρωση της κάθαρσης από το μίασμα του φόνου και η κατάργηση της έως τότε εθιμικής εκδίκησης, ο θεσμός της ανταγορίας, της ενεργής συμμετοχής δηλαδή των πολιτών στην Εκκλησία του Δήμου της Σπάρτης, η επικύρωση της δημοκρατικής μεταρρύθμισης του Κλεισθένη και η σύνδεση του ιερού των Δελφών με τα γνωστά παραγγέλματα, «γνώθι σ’ αυτόν» και «μηδέν άγαν» είναι δηλωτικά της σαφούς πρόθεσης του δελφικού ιερατείου να προβάλει ως υπέρτατη αξία την ατομική ευθύνη, την ελευθερία της βούλησης και την ανεκτικότητα. Ο άνθρωπος είναι πλέον υπεύθυνος και αναλαμβάνει το κόστος των πράξεων και των αποφάσεων του απαλλαγμένος από τις εμμονές μίας ανέσπερης θρησκοληψίας. Μέσα σε αυτό το υψηλής πνευματικότητας θρησκευτικό κλίμα καθίσταται κατανοητή η εδραίωση του θεσμού της δελφικής Aμφικτυονίας, της θρησκευτικής ένωσης γειτονικών φυλετικών ομάδων η οποία είχε ως σκοπό την αρμονική συνύπαρξη των κοινοτήτων και την ειρηνική επίλυση των διαφορών τους καθ’όλη τη διάρκεια λειτουργίας του μαντείου. Παρά το γεγονός ότι ήδη τον 15ο μ.Χ. αι. τη θέση του ιερού κατέλαβε ένα άσημο χωριό, το Καστρί, και τα αρχαία ερείπια καλύφθηκαν ολοσχερώς, οι Δελφοί διατηρήθηκαν στη μνήμη των Φιλελλήνων, οι οποίοι δεν έπαυσαν να αναζητούν τον ιερό που καταλάγιασε επί τόσους αιώνες τις αγωνίες της ανθρωπότητας, ενώ η μυστηριακή Σίβυλλα παρά την τελική αναχώρησή της από το μαντείο συνέχισε αδιάκοπα να εμπνέει την καλλιτεχνική δημιουργία. Τα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής πλαστικής που ήλθαν στο φως κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ανασκαφής στο τέλος του 19ου αι., όπως ο Ηνίοχος, ο Αντίνοος και ο δελφικός ύμνος στον Απόλλωνα ενίσχυσαν την αόρατη έως τότε εικόνα των Δελφών και επανέφεραν στη διεθνή σκηνή το πάνσεπτο ιερό.
Το πολιτιστικό καταπίστευμα των Δελφών, ενέπνευσε τον Άγγελο Σικελιανό, λυρικό ποιητή του 20ου αιώνα και έναν εκ των πρώτων οραματιστών της ενωμένης Ευρώπης, στη σύλληψη της Δελφικής Ιδέας, της δημιουργίας δηλαδή ενός θεσμού παναθρώπινης αλληλεγγύης ο οποίος θα ήταν δυνατό να εγγυηθεί την διεθνή εκεχειρία. Από το 1987 οι Δελφοί ανήκουν στους τόπους της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς που προστατεύονται από την UNESCO.
Αθανασία Ψάλτη
Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Φωκίδος