Παρτιτούρα από το Θησαυρό των Αθηναίων 
© ΕΦΑ ​Φωκίδας, ΥΠ.ΠΟ.A

Ανάμεσα στις επιγραφές με τις οποίες καλύπτεται ο νότιος τοίχος του Θησαυρού των Αθηναίων, περιλαμβάνοντας κυρίως τιμητικά ψηφίσματα για Αθηναίους πολίτες, ξεχωρίζουν δύο επιγραφές που προκάλεσαν το ενδιαφέρον των ερευνητών, καθώς φάνηκε ότι αποτελούσαν ποιητικά κείμενα. Προσεκτικότερη μελέτη έδειξε ότι επρόκειτο για δύο αρχαίους ύμνους στον Απόλλωνα, από τους πενήντα περίπου γνωστούς ύμνους της αρχαίας Ελλάδας. Οι ύμνοι (παιάνες) συντέθηκαν από τον αοιδό Αθήναιο, γιο του Αθηναίου, και τον μουσικό Λιμένιο, γιο του Θοίνου, με αφορμή την Πυθαΐδα του 128 π.Χ., την τελετουργική πομπή των Αθηναίων προς τους Δελφούς. Γνωρίζουμε ότι ο ένας από τους δύο ύμνους βραβεύθηκε. 

Ανάμεσα στους στίχους διακρίνονται μουσικά σύμβολα, τα οποία ερμηνεύθηκαν από τους ειδικούς μουσικολόγους βάσει μιας πραγματείας του Αλύπιου, μουσικογράφου της Ύστερης Αρχαιότητας (3ος αιώνας μ.Χ.). Ο πρώτος παιάνας αποτελούνταν από τέσσερις στροφές, εκ των οποίων οι τρεις σώζονται. Ο δεύτερος ήταν πολύ μεγαλύτερος, είχε εννέα στροφές και έκλεινε με «προσώδιον», δηλαδή έναν θριαμβευτικό επίλογο. 
Το περιεχόμενο των παιάνων αφορά σε διάφορα περιστατικά από τη ζωή του θεού, όπως τη γέννηση και την έλευσή του στους Δελφούς. Εξυμνείται, επιπλέον, η συμβολή του θεού στην απόκρουση των Γαλατών.
Οι ύμνοι αυτοί αποτέλεσαν αντικείμενο συστηματικής μελέτης από τους μουσικολόγους, καθώς είναι τα παλαιότερα σωζόμενα δείγματα της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Έχουν γίνει πολλές απόπειρες ερμηνείας τους με απομιμήσεις αρχαίων οργάνων, αρχής γενομένης το 1894, έναν μόλις χρόνο μετά την ανακάλυψή τους, στο Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο για την καθιέρωση των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι. 

Κείμενο: Δρ. Αφροδίτη Καμάρα, Ιστορικός