O Ηνίοχος των Δελφών
© ΕΦΑ ​Φωκίδας, ΥΠ.ΠΟ.A

 

Ο Ηνίοχος των Δελφών, ανάθημα του Πολύζαλου, τυράννου της Γέλας, συγκαταλέγεται στα αριστουργήματα της πλαστικής των πρώιμων κλασικών χρόνων. Το χάλκινο άγαλμα, μέρος μιας ευρύτερης σύνθεσης, ανατέθηκε από τον Πολύζαλο, ο οποίος νίκησε σε αρματοδρομία στα Πύθια του 478 ή του 474 π.Χ. Από τα σπαράγματα που βρέθηκαν σε επαφή με το άγαλμα συμπεραίνουμε ότι ο Ηνίοχος οδηγούσε ένα τέθριππο, δηλαδή άρμα με τέσσερις ίππους, ενώ ένας ιπποκόμος συμπλήρωνε τη σύνθεση. Είχε στηθεί κοντά στον ναό του Απόλλωνα, όπου παρέμεινε έως την καταστροφή του, μάλλον λόγω του μεγάλου σεισμού του 373 π.Χ.

Ο Ηνίοχος, από τον οποίο λείπει μόνο το αριστερό χέρι, φορά μακρύ χιτώνα με πλούσια και ομοιόμορφη πτύχωση, ζωσμένο ψηλά, κάτω από το στήθος, με ζώνη που σταυρώνει στην πλάτη. Στο δεξί χέρι, εκτός από τα χαλινάρια που σώζονται, κρατούσε και το κεντρί, ένα κυλινδρικό αντικείμενο. Τα γυμνά πόδια πατούν στέρεα και αποδίδονται με πολλές λεπτομέρειες, γεγονός που φέρνει στο νου τον χαλκοπλάστη Πυθαγόρα από το Ρήγιο με καταγωγή από τη Σάμο, για τον οποίο ο Πλίνιος αναφέρει ότι παρίστανε ακόμη και τις φλέβες κάτω από το δέρμα.
Το νεανικό πρόσωπο χαρακτηρίζεται από αυστηρές γραμμές στη μύτη και τα τόξα των φρυδιών. Τα χείλη καλύπτονταν από φύλλο κοκκινωπού χαλκού και πίσω, ανάμεσα από τα μισάνοιχτα σαρκώδη χείλη, μόλις διακρίνονται τέσσερα ασημένια δόντια. Τα μάτια είναι ένθετα από λευκό σμάλτο για τον βολβό, καστανό και μαύρο λίθο για την ίριδα και την κόρη. Το βλέμμα είναι γεμάτο συγκρατημένη ένταση, απλότητα και επινίκια γαλήνη. Τα μαλλιά που αποδίδονται περισσότερο με εγχάραξη παρά με πλαστικότητα  τα συγκρατεί μια φαρδιά κορδέλα με διακόσμηση μαιάνδρου από εμπίεστο ασήμι και χαλκό. Ολόκληρο το άγαλμα δονείται από μια ανεπαίσθητη ελικοειδή κίνηση προς τα δεξιά.
Εκτός από τον Πυθαγόρα, ο Ηνίοχος έχει συσχετιστεί κατά καιρούς με το έργο του Κριτίου ή του Κάλαμι, διάσημων γλυπτών του 5ου αι. π.Χ., αλλά τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν επιτρέπουν την  απόδοση του έργου με βεβαιότητα σε κανέναν από τους γνωστούς καλλιτέχνες. Πρόκειται αναμφίβολα για ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής πλαστικής, με ιδιαιτερότητες που το καθιστούν έργο βαθιά ανθρώπινο και πνευματικό και γοητεία που αγγίζει τις ρίζες του δυτικού πολιτισμού και τα μύχια της ανθρώπινης ψυχής. 
Για το λόγο αυτό, η είδηση της ανακάλυψής του κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ανασκαφής έφτασε στα πέρατα του κόσμου, προκαλώντας μεγάλη συγκίνηση. 

Κείμενο: Δρ. Αθανάσιος Σίδερης, Αρχαιολόγος