Ο πολυγωνικός τοίχος με τμήμα της Στοάς των Αθηναίων
© ΕΦΑ Φωκίδας, ΥΠ.ΠΟ.A

Στοά ιωνικού ρυθμού που ανήγειραν οι Αθηναίοι  μετά  το 478 π.Χ. για να εορτάσουν την οριστική απομάκρυνση του περσικού κινδύνου. Το κτίριο, μια απλή στοά μπροστά στον πολυγωνικό τοίχο που στήριζε το άνδηρο του ναού του Απόλλωνα, χρησιμοποιήθηκε για την ανάθεση λαφύρων πολέμου.

Η Στοά των Αθηναίων είναι ένα οικοδόμημα που στέκει μπροστά στον πολυγωνικό αναλημματικό τοίχο του ανδήρου του ναού του Απόλλωνα. Το μνημείο ταυτίστηκε με ασφάλεια χάρη στην επιγραφή του στυλοβάτη: Ἀθεναῖοι ἀνέθεσαν τὲν στοὰν καί τὰ ℎόπλ[α κ]αὶ τἀκροτέρια ℎελόντες το̃ν πολεμίον (οι Αθηναίοι ανέθεσαν τη στοά, μαζί με τα «όπλα» και τα ακρωτήρια που αφαιρέθηκαν από τους εχθρούς). Τα όπλα για τα οποία κάνει λόγο η επιγραφή ήταν στην αρχαιότητα τα σχοινιά με τα οποία έδεναν τα πλοία, εν προκειμένω τα περσικά πλοία, αφού οι «πολέμιοι» την εποχή ανοκοδόμησης της στοάς ήταν οι Πέρσες.
Η στοά είχε κτιστεί σύμφωνα με τον ιωνικό ρυθμό, χρησιμοποιώντας ως τοίχο στην πίσω του πλευρά τον πολυγωνικό αναλημματικό τοίχο του ναού. Στην πρόσοψη είχε επτά μονόλιθους ραβδωτούς κίονες από πεντελικό μάρμαρο με βάσεις από παριανό μάρμαρο ύψους 3,31 μ. στην πρόσοψη και μία πυκνή σειρά πεσσών που ακουμπούσαν στον πολυγωνικό τοίχο. Είχε μήκος τουλάχιστον 26,5 μ. και πλάτος 3,10 μ. Τα μεγάλα διαστήματα μεταξύ των κιόνων επέτρεπαν την είσοδο άφθονου φωτός στο μνημείο, που ήταν μάλλον ξυλόστεγο και στηριζόταν σε στυλοβάτη με τρεις βαθμίδες. Σήμερα, σώζεται ο στυλοβάτης με την κιονοστοιχία αναστηλωμένη. Οπές στον πίσω τοίχο μαρτυρούν την ύπαρξη ξύλινων δοκών που θα στήριζαν τη στέγη. Στα μεσοδιαστήματα διακρίνονται χαραγμένες απελευθερωτικές επιγραφές δούλων. 
Ο Παυσανίας αναφέρει ότι η στοά των Αθηναίων στέγαζε τα αναθήματα που κατέκτησαν οι Αθηναίοι κατά τις επιχειρήσεις των πρώτων ετών του Πελοποννησιακού Πολέμου. Επειδή ο τύπος των γραμμάτων και η χρονολόγηση του κτιρίου αντιφάσκουν με την πληροφορία του Παυσανία, θεωρείται ότι το κτίριο, που θα πρέπει να κτίστηκε μεταξύ του 480 και του 450 περίπου, χρησίμευσε έκτοτε για αφιερώματα λείας πολέμου που ανέθεσαν οι Αθηναίοι κατά τη διάρκεια της Πεντηκονταετίας και του Πελοποννησιακού Πολέμου. Πιθανότερη εκδοχή παραμένει η οικοδόμηση της στοάς μετά τις ναυτικές επιτυχίες επί των Περσών στη Μυκάλη και τη Σηστό κατά το 478 π.Χ. 

Κείμενο: Δρ. Αφροδίτη Καμάρα, Ιστορικός